Thần kinh thực vật là một thuật ngữ còn khá xa lạ đối với những người không có chuyên môn.
Vậy hệ thần kinh thực vật là gì? Nó có vai trò ra sao? Cấu tạo như thế nào? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Khi tìm hiểu về bất cứ một vấn đề gì, chúng ta cũng cần nắm rõ khái niệm của nó. Khái niệm, bản chất và chức năng là các phạm trù bao trùm một cách tổng thể nhất.
Thần kinh thực vật là gì?
Thần kinh thực vật (Autonomic Nervous System) còn có tên gọi khác là là hệ thần kinh tự chủ. Hệ thần kinh thực vật là bộ phận của hệ thần kinh ngoại vi. Nó cung cấp cho các tuyến và cơ trơn. Do đó, nó ảnh hưởng đến các chức năng của các cơ quan nội tạng.
Hệ thần kinh thực vật này chịu sự chi phối của các bộ phận thần kinh hoạt động một cách tự động và trong vô thức. Hệ thống này hoàn toàn không nằm trong sự kiểm soát của con người. Nó hoạt động như thần kinh của loài thực vật vậy!
Chức năng của hệ thần kinh thực vật là gì?
Hệ thống thần kinh thực vật là một hệ thống kiểm soát các hoạt động vô thức. Bên cạnh đó nó điều chỉnh các chức năng của cơ thể như hô hấp, nhịp tim, tiêu hóa, tiểu tiện, kích thích tình dục và các phản ứng khác của con người.
Ví dụ như vào buổi tối lúc ta ngủ say, chúng ta không còn ý thức được các hoạt động của cơ thể. Lúc đấy hệ thần kinh thực vật vẫn làm việc một cách chăm chỉ.
Nó giúp tim đập, da tiết mồ hôi, dạ dày co bóp tiêu hóa và phổi hô hấp bình thường… Thần kinh thực vật là một cơ chế hoạt động tuyệt vời. Nó có thể giúp cơ thể sống của chúng ta hoạt động một cách hoàn hảo trọn vẹn nhất. Bên cạnh đó lại tiết kiệm được năng lượng cho cơ thể và thực hiện đầy đủ các chức năng cần thiết.
Cấu tạo của hệ thần kinh thực vật
Hệ thần kinh thực vật được chia thành 2 hệ, đó là hệ thần kinh giao cảm và hệ thần kinh đối giao cảm. Hai hệ thần kinh này có vị trí, cấu tạo, chức năng khác và trái ngược nhau.
Tưởng chừng như chúng mâu thuẫn nhưng lại rất thống nhất trong một hệ thống cơ sở chung. Cùng nhau giúp cơ thể con người thích nghi được với các hoạt động sống.
Hệ thần kinh giao cảm: (Hệ thống chạy hay chiến đấu)
Hệ thần kinh này có chức năng cụ thể là :
- Thúc đẩy các phản ứng chạy hay chiến đấu ở cơ thể, kích thích, ức chế tiêu hóa, tạo ra năng lượng.
- Giúp tăng cường dòng máu đến các cơ xương và phổi.
- Giúp tăng nhịp tim, co bóp các tế bào tim.
- Giúp giãn đồng tử và các cơ mi, tăng tầm nhìn xa cho mắt.
- Giúp lưu thông adrenaline và kích thích giãn tiểu phế quản. Bên cạnh đó còn cho phép trao đổi oxy phế nang.
- Kích thích cực khoái cho cơ thể.
Hệ thần kinh đối giao cảm: (hệ thống nghỉ ngơi, điều hòa ăn uống, sinh đẻ)
Hệ thần kinh đối giao cảm có chức năng cụ thể là:
- Giúp cơ thể tăng tuyến nước bọt, nước tiểu và tuyến lệ.
- Giúp co đồng tử và cơ mi, giúp nhìn gần dễ dàng hơn.
- Giãn mạch máu, co phổi,…
- Giúp giãn cơ thắt ở trong ruột.
- Tăng nhẹ tổng hợp glycogen ở trong gan.
Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh thực vật
Hệ thần kinh thực vật hoạt động bình thường hay không một phần do các yếu tố ảnh hưởng đến nó.
1. Ảnh hưởng của vỏ não
Khi con người có những thay đổi về mặt cảm xúc. Nó được thể hiện bởi sự thay đổi nhịp tim, nhịp thở và ở các cơ quan nội tạng. Đây là lúc mà ảnh hưởng của vỏ não tác động đến hệ thần kinh thực vật rõ ràng nhất.
2. Vai trò của vùng dưới đồi
Trung tâm cao nhất của hệ thần kinh thực vật là vùng dưới đồi. Thần kinh thực vật giúp kích thích phần trước của vùng dưới đồi. Từ đó gây ra các đáp ứng giống kích thích hệ thần kinh đối giao cảm. Và từ đó kích thích phần sau vùng dưới đồi, gây ra các đáp ứng giống kích thích hệ thần kinh giao cảm..
3. Vai trò của hành não, cầu não và não giữa
Nhiều vùng của hành não, não giữa và cầu não có tác dụng điều hòa các chức năng của hệ thần kinh thực vật. Như nhịp tim, huyết áp, co cơ bàng quang,… Các hoạt động chức năng có tính sinh mệnh (hô hấp, nhịp tim, huyết áp) được điều hòa bởi các trung tâm nằm ở phần thấp của thân não.
4. Hormone
Các cơ quan của hệ thần kinh thực vật chịu ảnh hưởng đồng thời bởi 2 cơ chế. Đó đó là trực tiếp của hệ giao cao và gián tiếp của tủy thượng thận thông qua các hormone.
5. Stress
Stress kích thích hệ giao cảm. Khi hệ giao cảm hưng phấn sẽ làm tăng huyết áp, tăng lượng máu tới các cơ. Tuy nhiên lại làm giảm lượng máu tới thận, ống điều hòa, các cơ quan không cần thiết khác.
Những thông tin trên đây hy vọng sẽ bổ sung thêm kiến thức cho mọi người về thần kinh thực vật. Quá trình nghiên cứu hệ thần kinh thực vật luôn có những điểm mới mẻ và rất thú vị. Góp phần vào sự sinh trưởng và phát triển của toàn bộ cơ thể.
