Nhân tố sinh thái là yếu tố quan trọng có tác động lớn đến môi trường sinh thái. Đây là cụm từ chắc hẳn bạn đã nghe nhiều lần nhưng chưa chắc đã hiểu hết về nó.
Vậy nhân tố sinh thái là gì và có các loại nhân tố sinh thái nào? Mối liên hệ giữa chúng ra sao? Cùng giải đáp toàn bộ thắc mắc ở bài viết sau đây.
Nhân tố sinh thái là gì?
Nhân tố sinh thái hay còn gọi là nhân tố môi trường. Là những yếu tố trong môi trường có tác động đến quá trình sống của sinh vật, dù trực tiếp hay gián tiếp.
Những tác động này làm thay đổi tập tính của các loài sinh vật. Giúp chúng thích nghi với môi trường sống. Từ đó hình thành những đặc điểm riêng.
Trong môi trường, các nhân tố có thể bị tác động lẫn nhau bởi một hay nhiều nhân tố khác. Tất cả tạo thành một tổ hợp sinh thái tác động lên sinh vật. Theo thời gian, đa số các nhân tố đều có sự thay đổi dù ít hay nhiều.
Các loại nhân tố sinh thái trong môi trường
Dựa theo khái niệm nhân tố sinh thái là gì? Người ta chia chúng thành 2 loại chính gồm: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh. Giữa các nhân tố vô sinh và hữu sinh lúc nào cũng có sự tương tác chặt chẽ với nhau.
1. Nhân tố vô sinh:
Bao gồm các nhân tố không sống, liên quan đến các tính chất vật lý và hóa học, cụ thể gồm:
- Các chất vô cơ (nước, các loại khí, muối), ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, gió…
- Các chất hữu cơ trong cơ thể sinh vật: có thể kể đến mùn, bã, chất thải, lông rụng, xác rắn lột…
2. Nhân tố hữu sinh:
Đây là nhóm gồm các nhân tố sống có tác động mạnh mẽ đến môi trường sinh thái. Bao gồm con người và các loại sinh vật. Nhân tố này còn được gọi là quần xã sinh vật với 3 nhóm chính như sau:
- Sinh vật sản xuất: phổ biến nhất là các loại thực vật quang hợp, như cây xanh, tảo dưới nước, vi khuẩn có khả năng quang hợp…
- Sinh vật tiêu thụ: chủ yếu là các sinh vật dị dưỡng, bao gồm: động vật ăn thực vật, động vật ăn thực vật, động vật ăn mùn, bã.
- Sinh vật phân giải: chủ yếu là nấm và các loại vi khuẩn, có nhiệm vụ phân hủy chất hữu cơ thành vô cơ cần thiết cho sự phát triển hệ sinh thái.
Trong các nhân tố hữu sinh thì con người là nhân tố được tách ra độc lập. Vì có sự tác động đến tự nhiên một cách có ý thức và quy mô đặc trưng.
Đây cũng là nhân tố có tác động mạnh mẽ nhất đến môi trường sinh thái và các loài sinh vật. Những hành động của con người có thể làm biến đổi điều kiện môi trường sống, sự sinh trưởng, phát triển của các loài động vật, thực vật. Con người sở hữu ý thức và trí thông minh hơn bất kỳ loài sinh vật nào khác.
3. Các nhân tố khác
Ngoài cách phân chia như trên, nhân tố sinh thái còn được chia theo sự sống còn của sinh vật. Theo đó, nó bao gồm 2 nhóm như sau:
Nhóm thiết yếu: Đây là nhóm các nhân tố không thể thiếu đối với sự sống còn của các loài sinh vật, bao gồm: oxy, nước, thức ăn, muối khoáng…
Nhóm ảnh hưởng: Đây là nhóm gồm các nhân tố không bắt buộc đối với sự sống của các loài sinh vật. Tuy nhiên lại có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển và sinh trưởng của các loài. Thậm chí là gây đột biến gen, rối loạn di truyền… Điển hình là các chất độc, sinh vật gây bệnh, phóng xạ…
Ở người, xung quanh có rất nhiều chất gia dụng trong các sản phẩm, đồ dùng chăm sóc cá nhân có thể gây nhiều bệnh, như ung thư, hen phế quản… Hoặc các bệnh về tinh thần như tự kỷ, trầm cảm… Để cơ thể và trí óc luôn khỏe mạnh, hãy luôn duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống điều độ. Giảm thiểu rượu và thuốc lá, suy nghĩ tích cực và lạc quan…
Mối liên hệ chặt chẽ giữa các nhân tố sinh thái
Các nhân tố sinh thái luôn có sự tác động chặt chẽ lẫn nhau trong môi trường. Trong đó mỗi một nhân tố đóng một vai trò khác nhau. Ví dụ như hoạt động quang hợp của thực vật phụ thuộc rất nhiều vào khí hậu và ánh sáng; nhiệt độ làm thay đổi tập tính của các loài động vật…
Khi điều kiện môi trường thay đổi, các nhân tố cũng sẽ thay đổi theo để thích nghi với môi trường sống bằng cách có sự tiến hóa hơn. Như tự đóng băng cơ thể, đóng kén cơ thể, thay đổi huyết tính, tự tản nhiệt… Ví dụ như ở vùng ôn đới, động vật hằng nhiệt sẽ có kích thước cơ thể lớn hơn so với động vật cùng loài sống ở vùng nhiệt đới ấm áp. Tuy nhiên các bộ phận như tai, đuôi, chi… lại bé hơn.
Nhân tố sinh thái là gì? Mối liên hệ giữa các loại nhân tố sinh thái là gì? Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn có cái nhìn khái quát hơn về yếu tố có tác động lớn đến môi trường xung quanh của chúng ta.
